Ateny, stolica Grecji, to miasto pełne historii, kultury i fascynujących tradycji. Wśród najważniejszych atrakcji tego starożytnego miasta znajdują się Parlament Grecji, Grób Nieznanego Żołnierza oraz słynna ceremonia zmiany warty. Te miejsca nie tylko stanowią ważne punkty na mapie turystycznej Aten, ale również odzwierciedlają bogatą historię i dziedzictwo Grecji. W tym artykule przyjrzymy się bliżej tym ikonicznym miejscom, dostarczając cennych informacji dla osób planujących wizytę w Atenach.

Historia Parlamentu Grecji
Parlament Grecji, znany również jako Parlament Helleński (po grecku: Βουλή των Ελλήνων, romanizowany: Voulí ton Ellínon), ma długą i burzliwą historię sięgającą XIX wieku. Pierwszy parlament niepodległego państwa greckiego został ustanowiony w 1843 roku, po Rewolucji 3 września, która zmusiła króla Ottona do nadania konstytucji. To wydarzenie stanowiło kluczowy moment w historii Grecji, ponieważ oznaczało początek drogi kraju ku demokratycznym instytucjom.
W początkowym okresie, między 1843 a 1862 rokiem, Grecja funkcjonowała jako półkonstytucyjna monarchia. Konstytucja z 1844 roku ustanowiła system, w którym monarcha posiadał decydującą władzę, ale był ograniczony przez konstytucję. Władza ustawodawcza była sprawowana wspólnie przez monarchę, wybieraną izbę reprezentantów oraz mianowany senat. Ten model, choć daleki od pełnej demokracji, stanowił pierwszy krok w kierunku parlamentaryzmu.
Rozwój instytucji parlamentarnej
Kolejny istotny etap w rozwoju greckiego parlamentaryzmu nastąpił w latach 1864-1909. W październiku 1862 roku fala niezadowolenia doprowadziła do buntu przeciwko królowi Ottonowi i obalenia dynastii Wittelsbachów. Nowa konstytucja, przyjęta w 1864 roku, wprowadziła jednoizbowy parlament wybierany na czteroletnią kadencję i zniosła senat, co stanowiło znaczące uproszczenie systemu politycznego kraju.
W 1927 roku Grecja przeszła krótki, ale znaczący okres republikański. Konstytucja z tego roku przewidywała głowę państwa wybieraną przez parlament i senat na pięcioletnią kadencję. „Prezydent Republiki” z tego okresu nie posiadał uprawnień ustawodawczych i mógł rozwiązać parlament wyłącznie za zgodą senatu, co odzwierciedlało dążenie do ograniczenia władzy wykonawczej.
Po burzliwym okresie II wojny światowej i okupacji, w latach 1952-1967 nastąpił powrót do parlamentaryzmu. Konstytucja z 1952 roku, składająca się ze 114 artykułów, była silnie związana z wcześniejszymi konstytucjami z 1864 i 1911 roku. Jej główne innowacje obejmowały wyraźną instytucjonalizację parlamentaryzmu oraz, co niezwykle istotne, konsolidację po raz pierwszy praw wyborczych kobiet, co stanowiło milowy krok w kierunku równości płci w greckim społeczeństwie.
Siedziba Parlamentu
Obecny budynek parlamentu to imponująca, trzykondygnacyjna neoklasyczna konstrukcja, która ma własną fascynującą historię. Zaprojektowany przez Friedricha von Gärtnera i ukończony w 1843 roku, budynek pierwotnie służył jako pałac dla greckich monarchów. Z tego powodu czasami nadal nazywany jest „Starym Pałacem” (Παλαιά Ανάκτορα).
Historia siedziby parlamentu sięga pierwszych dni konstytucyjnej monarchii w Grecji. Pierwotnym miejscem spotkań Parlamentu Helleńskiego był dom ateńskiego magnata i polityka Alexandrosa Kontostavlosa w centrum Aten. Budynek ten był używany po raz pierwszy po tym, jak król Otto został zmuszony do nadania konstytucji w 1843 roku.
Niestety, niszczycielski pożar strawił oryginalny budynek. W jego miejsce powstała nowa konstrukcja, obecnie znana jako Stary Dom Parlamentu, zaprojektowana przez francuskiego architekta François Boulangera. Budowa rozpoczęła się w 1858 roku z inicjatywy królowej Amalii, a budynek został ukończony w 1875 roku. Oficjalne otwarcie Zgromadzenia Parlamentu odbyło się 11 sierpnia tego samego roku, przy udziale premiera Charilaosa Trikoupisa.
Obecna siedziba parlamentu również przechodziła liczne transformacje. Po pożarze w 1909 roku budynek wszedł w długi okres renowacji. Król i rodzina królewska przenieśli się do „Nowego Pałacu”, podczas gdy niektórzy członkowie rodziny królewskiej nadal mieszkali w „Starym Pałacu” do 1924 roku, kiedy referendum zniosło monarchię. Następnie budynek był wykorzystywany do różnych celów – funkcjonował jako prowizoryczny szpital, muzeum i inne instytucje – aż do listopada 1929 roku, kiedy rząd zdecydował, że budynek będzie na stałe mieścił Parlament. Po bardziej rozległych renowacjach Senat zebrał się w „Starym Pałacu” 2 sierpnia 1934 roku, a następnie Piąte Zgromadzenie Narodowe 1 lipca 1935 roku.
Lokalizacja i struktura Parlamentu Greckiego
Parlament Grecji zajmuje wyjątkową i symboliczną lokalizację w sercu Aten, na północ od Placu Syntagma. Nazwa „Syntagma” nie jest przypadkowa – pochodzi z języka greckiego i dosłownie oznacza „konstytucję”, co podkreśla demokratyczne znaczenie tego miejsca. Budynek parlamentu ma dwa wejścia – jedno po zachodniej stronie, używane przez członków parlamentu (posłów), oraz drugie po przedniej stronie, zwrócone w stronę Grobu Nieznanego Żołnierza. Otoczenie parlamentu również zasługuje na uwagę – w pobliżu znajdują się piękne Ogrody Narodowe oraz Zappeion Megaron, które dodają temu obszarowi szczególnego uroku.
Jeśli chodzi o strukturę i funkcjonowanie, Parlament Grecki jest najwyższą instytucją demokratyczną reprezentującą obywateli poprzez wybierany organ Członków Parlamentu (posłów). W obecnym kształcie parlament jest jednoizbowy i składa się z 300 posłów, wybieranych na czteroletnią kadencję. System głosowania opiera się na modelu bonusu większościowego, z 50 miejscami ogólnokrajowymi, reprezentacją proporcjonalną dla 226 miejsc w okręgach wielomandatowych i 15 dodatkowymi miejscami ogólnokrajowymi.
Ostatnie wybory do Parlamentu Greckiego odbyły się 25 czerwca 2023 roku, a następne przewidziane są najpóźniej na 25 czerwca 2027 roku. Ta regularność wyborów jest kluczowym elementem greckiego systemu demokratycznego, zapewniającym okresową odnowę mandatu przedstawicieli narodu.
Parlament odgrywa kluczową rolę instytucjonalną w kształtowaniu greckiej polityki, co zostało uznane w szeregu artykułów i klauzul konstytucyjnych, a także w jego Regulaminie. Co więcej, Parlament Helleński konsekwentnie promuje silniejsze powiązania z innymi parlamentami narodowymi UE i Parlamentem Europejskim. W tych ramach aktywnie uczestniczy w spotkaniach międzyparlamentarnych, wymienia poglądy na temat istotnych spraw europejskich i przedstawia swoje stanowisko w kluczowych kwestiach.
Warto zauważyć, że Parlament Grecki wykorzystuje również dyplomację parlamentarną do budowania „mostów” na rzecz silniejszej współpracy międzynarodowej. Poprzez promowanie wymiany poglądów i idei, tworzenie więzi przyjaźni oraz promowanie wizerunku Grecji za granicą, parlament przyczynia się do wzmocnienia pozycji kraju na arenie międzynarodowej.
Grób Nieznanego Żołnierza w Atenach
Grób Nieznanego Żołnierza (po grecku: Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, romanizowany: Mnimeío tou Agnóstou Stratióti) to jeden z najbardziej symbolicznych pomników w Atenach. Jest to cenotaf, czyli symboliczny grób bez szczątków, poświęcony greckim żołnierzom zabitym podczas wojen. Pomnik znajduje się na Placu Syntagma, bezpośrednio przed Starym Pałacem Królewskim, który obecnie służy jako siedziba parlamentu.
Historia powstania tego monumentu jest równie fascynująca, co sam pomnik. Decyzję o jego budowie podjął generał armii i „konstytucyjny dyktator” Theodoros Pangalos w 1926 roku. 9 października tego samego roku Ministerstwo Armii zatwierdziło i przyznało większością głosów studium wykonane przez architekta Emmanuela Lazaridisa. Co ciekawe, lokalizacja pomnika przy Starym Pałacu została zasugerowana zarówno przez samego architekta, jak i przez Pangalosa, który początkowo chciał, aby Ministerstwo Armii mieściło się w tym budynku.
Jednak plany uległy zmianie w 1929 roku. Po żarliwych dyskusjach i licznych spotkaniach, ówczesny premier Eleftherios Venizelos zdecydował, że najlepszą lokalizacją będzie pierwotnie planowany Plac Syntagma. Argumentował, że pomnik powinien znajdować się w centrum miasta, podobnie jak Łuk Triumfalny w Paryżu, co podkreślałoby jego znaczenie dla narodowej tożsamości.
Po kilku latach projektowania i budowy, pomnik został uroczyście odsłonięty 25 marca 1932 roku. Ceremonii przewodniczył ówczesny premier Andreas Michalakopoulos, a udział w niej wzięły liczne zagraniczne delegacje. Po oficjalnym odsłonięciu odbyła się parada straży pomnika, zapoczątkowując tradycję, która trwa do dziś.
Architektura i symbolika
Grób Nieznanego Żołnierza w Atenach to wyjątkowe dzieło sztuki, które łączy w sobie różne style architektoniczne. Jego design można określić jako połączenie francuskiego stylu miejskiego i klasycznego, z elementami nowoczesnego ducha Art Deco oraz symbolicznymi odniesieniami do starożytnej Grecji. Jednym z głównych wyzwań dla projektantów była harmonijne wkomponowanie pomnika w przestrzeń Placu Syntagma oraz nawiązanie do neoklasycznego stylu Pałacu, przy jednoczesnym zachowaniu unikalnego charakteru monumentu.
Pod względem konstrukcyjnym, Grób to duża ściana oporowa w kształcie litery Π, wykonana z wapienia. W centrum ściany znajduje się imponująca rzeźba, a po lewej i prawej stronie rozmieszczone są dwie boczne schody. W samym centrum znajduje się prostokątny, podniesiony grób. Warto zauważyć, że schody pomnika mają charakter głównie dekoracyjny – ich stopnie służą przede wszystkim jako miejsca obserwacji podczas ceremonii, a nie do codziennego użytku.
Centralna rzeźba pomnika przedstawia nagą męską postać martwego wojownika leżącego na ziemi. W lewej ręce trzyma on okrągłą tarczę, a na głowie ma hełm w stylu starożytnej Grecji. Co ciekawe, sposób przedstawienia ciała tworzy wrażenie, jakby Nieznany Żołnierz był gotowy powstać w każdej chwili – jest to celowy zabieg symboliczny, mający podkreślać nieśmiertelność ducha poświęcenia dla ojczyzny.
Po lewej i prawej stronie rzeźby znajdują się frazy zaczerpnięte z dzieł starożytnego historyka Tukidydesa. Po lewej stronie widnieje napis: „MIA KΛINH KENH ΦEPETAI EΣTPΩMENH TΩN AΦANΩN” („Jedno puste mary przygotowane dla niezidentyfikowanych [poległych]”). Po prawej stronie można przeczytać: „ANΔPΩN EΠIΦANΩN ΠAΣA ΓH TAΦOΣ” („Cała ziemia jest grobem sławnych ludzi”). Te cytaty doskonale odzwierciedlają głębokie przesłanie pomnika – oddanie hołdu wszystkim, którzy poświęcili życie za Grecję, niezależnie od tego, czy ich nazwiska zostały zapamiętane przez historię.
Ceremonia Zmiany Warty w Atenach
Jedną z najbardziej charakterystycznych i popularnych atrakcji Aten jest ceremonia zmiany warty, wykonywana przez elitarną jednostkę greckich żołnierzy znanych jako Evzones. Ta wyjątkowa formacja wojskowa służy jako Gwardia Prezydencka i jest odpowiedzialna za ochronę Grobu Nieznanego Żołnierza oraz budynku Parlamentu Helleńskiego. Dodatkowo, Evzones pełnią symboliczną funkcję podnoszenia i opuszczania flagi narodowej w każdą niedzielę na historycznym Akropolu, co stanowi szczególny wyraz szacunku dla greckiego dziedzictwa narodowego.
Służba Evzones przy budynku Parlamentu jest zorganizowana w system jednogodzinnych zmian, które każdy żołnierz pełni trzy razy w ciągu 48 godzin. Podczas swojej warty pozostają oni całkowicie nieruchomi, przyjmując pozycję „na baczność”, dopóki nie nadejdzie czas na zamianę miejsca z innym strażnikiem. To, co wyróżnia tę jednostkę, to niezwykła dyscyplina i precyzja wykonywanych ruchów. Aby zapewnić bezbłędną koordynację podczas zmiany warty, Evzones pracują zawsze w parach i wykonują swoje ruchy w charakterystycznym, zwolnionym tempie, co wymaga od nich nadzwyczajnej siły fizycznej i koncentracji.
Mundury Evzones to prawdziwe dzieła sztuki, bogate w historyczne znaczenie i starannie wykonane ręcznie. Ich projekt ewoluował z ubioru noszonego przez dwie grupy wojowników – Kleftes i Armatoloi – rewolucjonistów walczących przeciwko Imperium Osmańskiemu podczas greckiej wojny o niepodległość w 1821 roku. W codziennej służbie strażnicy noszą bardziej praktyczne wersje munduru – khaki latem i granatowy zimą. Jednak podczas niedzielnych ceremonii i oficjalnych okazji państwowych przywdziewają imponujące formalne białe mundury, ozdobione misternie haftowanymi kamizelkami, które wymagają wielu godzin pracy rzemieślników.
Jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów stroju Evzones jest formalna biała spódnica, nazywana foustanellą. Nie jest to przypadkowy element garderoby – każda foustanella ma dokładnie 400 fałd, symbolizujących 400 lat osmańskiego panowania nad Grecją. Równie znaczące są ich charakterystyczne skórzane chodaki z pomponami, czyli tsarouhia, które zawierają 60 gwoździ w każdej podeszwie. Te gwoździe wytwarzają charakterystyczny, rezonujący dźwięk przy każdym kroku strażnika – jest to symboliczne przypomnienie, że Grecy wciąż żyją i mają się dobrze, a ich przodkowie mogą to usłyszeć niezależnie od tego, gdzie się znajdują. Co ciekawe, każde tsarouchia waży ponad półtora kilograma, co dodatkowo podkreśla fizyczną wytrzymałość potrzebną do pełnienia służby w tej elitarnej jednostce. Dopełnieniem stroju są czerwone czapki, które z przodu zdobi grecki herb państwowy, a z boku zwisa długi jedwabny frędzel.
Przebieg ceremonii
Ceremonia zmiany warty przy Grobie Nieznanego Żołnierza to prawdziwy spektakl, który odbywa się codziennie co godzinę. Proces rozpoczyna się, gdy nowi żołnierze maszerują ulicą Vasillis Sophias z koszar położonych na skraju Ogrodów Narodowych. Po przybyciu na Plac Syntagma ustawiają się i czekają, aby zająć miejsce swoich kolegów, którzy do tej pory pełnili wartę.
Strażnicy, którzy do tej pory pozostawali w całkowitym bezruchu, rozpoczynają wówczas charakterystyczną rutynę składającą się z tupania, precyzyjnych ruchów kończyn i maszerowania w idealnym unisono. Te ruchy, poza ich ceremonialnym charakterem, mają również praktyczny cel – przywracają prawidłowe krążenie krwi po długim okresie bezruchu. Gdy dotychczasowi strażnicy kończą swój rytuał, nowi żołnierze wykonują identyczny ceremoniał, zanim zajmą swoje miejsca po obu stronach Grobu Nieznanego Żołnierza.
Cała ceremonia trwa około 15 minut, po czym zmęczeni żołnierze maszerują z powrotem do koszar na zasłużony odpoczynek. Warto podkreślić, że każdy ruch podczas ceremonii jest starannie zaplanowany i ma swoje znaczenie – nie jest to przypadkowy pokaz, ale głęboko zakorzeniony w tradycji rytuał, który przetrwał próbę czasu.
Szczególnym wydarzeniem jest tak zwana Wielka Zmiana, która odbywa się w każdą niedzielę o godzinie 11:00. Ta rozbudowana ceremonia angażuje całą Gwardię Prezydencką wraz z oficerami i orkiestrą wojskową. Wydarzenie rozpoczyna się uroczystym marszem z Koszar Gwardii ulicą Vasilissis Sofias. Następnie oddział skręca w lewo na Vasilisis Amalias, mija Plac Syntagma i kieruje się w górę do budynku Parlamentu i Grobu Nieznanego Żołnierza. Ta niedzielna ceremonia stała się popularnym widowiskiem zarówno dla mieszkańców Aten, jak i dla turystów. Jeśli planujesz obserwować to wydarzenie, zaleca się przybycie co najmniej 15-20 minut wcześniej, aby znaleźć dogodne miejsce do obserwacji.
Praktyczne informacje dla turystów
Lokalizacja w centrum Aten sprawia, że dotarcie do tych miejsc jest stosunkowo łatwe. Parlament Helleński i Grób Nieznanego Żołnierza znajdują się na centralnym Placu Syntagma, który jest dobrze skomunikowany z resztą miasta. Istnieje kilka wygodnych sposobów dotarcia na miejsce:
Metrem – Najwygodniejszą opcją jest skorzystanie z linii 2 lub 3 ateńskiego metra i wysiadanie na stacji Syntagma. Warto wiedzieć, że podczas budowy tej stacji odkryto fascynujące znaleziska archeologiczne, które można podziwiać na peronie.
Tramwajem – Do Placu Syntagma można również dotrzeć liniami tramwajowymi T4 i T5, które zatrzymują się w pobliżu.
Autobusem – Liczne linie autobusowe obsługują ten obszar, w tym 025, 026, 027, 209, 227, 790, E14 i X14, które mają przystanki w pobliżu placu.
Pieszo – Dla tych, którzy preferują spacery, Plac Syntagma znajduje się w samym sercu Aten i jest łatwo dostępny z wielu popularnych dzielnic turystycznych. Spacer od Akropolu zajmuje około 20 minut i prowadzi przez malownicze uliczki Plaki.
Najlepszy czas na wizytę
Aby w pełni docenić te atrakcje, warto zaplanować wizytę z uwzględnieniem harmonogramu ceremonii zmiany warty. Standardowe zmiany odbywają się codziennie co godzinę, przez całą dobę. Jednak najbardziej spektakularna jest niedzielna Wielka Zmiana o godzinie 11:00.
Jeśli chcesz zwiedzić sam budynek Parlamentu, musisz pamiętać, że jest on nadal używany jako centrum rządu. Zwiedzanie jest możliwe wyłącznie w ramach wcześniej zarezerwowanych wycieczek grupowych. Warto zaplanować taką wizytę z wyprzedzeniem, szczególnie w sezonie turystycznym.
Jeśli chodzi o porę roku, Ateny można odwiedzać przez cały rok, ale najlepsze warunki pogodowe panują wiosną (kwiecień-czerwiec) i jesienią (wrzesień-październik). W lecie temperatury mogą być bardzo wysokie, co może utrudniać dłuższe przebywanie na otwartej przestrzeni Placu Syntagma.
Wskazówki dla zwiedzających
Aby w pełni skorzystać z wizyty przy Parlamencie i Grobie Nieznanego Żołnierza, warto pamiętać o kilku praktycznych wskazówkach:
Na ceremonię zmiany warty warto przybyć co najmniej 15-20 minut wcześniej, aby znaleźć dobre miejsce do obserwacji. Szczególnie w przypadku niedzielnej Wielkiej Zmiany, która przyciąga wielu widzów.
Pamiętaj o aparacie lub kamerze, aby uwiecznić to wyjątkowe widowisko. Fotografowanie jest dozwolone, ale należy zachować odpowiedni szacunek i nie przeszkadzać w ceremonii. Unikaj używania lampy błyskowej, która może rozpraszać strażników.
Ubierz się odpowiednio, szczególnie latem, gdy temperatury w Atenach mogą przekraczać 35°C. Zaleca się lekkie, przewiewne ubrania, nakrycie głowy i krem z filtrem przeciwsłonecznym. Na placu jest niewiele cienia, więc ochrona przed słońcem jest bardzo ważna.
Weź ze sobą wodę, zwłaszcza w gorące dni. Chociaż w okolicy znajduje się wiele kawiarni i sklepów, podczas obserwacji ceremonii dobrze jest mieć przy sobie napój.
Rozważ udział w zorganizowanej wycieczce, która może zapewnić dodatkowe informacje i kontekst historyczny. Przewodnicy często dzielą się fascynującymi szczegółami na temat historii Parlamentu, Grobu Nieznanego Żołnierza i tradycji Evzones, których nie znajdziesz w standardowych przewodnikach.
Szanuj powagę miejsca. Mimo że ceremonia zmiany warty jest atrakcją turystyczną, Grób Nieznanego Żołnierza to miejsce pamięci narodowej, które zasługuje na odpowiedni szacunek.
Podsumowanie
Parlament Grecji, Grób Nieznanego Żołnierza i ceremonia zmiany warty w Atenach to nie tylko atrakcje turystyczne, ale prawdziwe skarby narodowe Grecji. Łączą w sobie historię, tradycję i współczesność, oferując odwiedzającym wyjątkowe doświadczenie.
Dla osób planujących wizytę w Atenach, te miejsca powinny znaleźć się na szczycie listy atrakcji do zobaczenia. Nie tylko ze względu na ich architektoniczne piękno czy widowiskowość ceremonii, ale przede wszystkim ze względu na ich głębokie znaczenie dla greckiej kultury i tożsamości.
Odwiedzając Parlament Grecki, stając przed Grobem Nieznanego Żołnierza czy obserwując ceremonię zmiany warty, mamy szansę zanurzyć się w bogatej historii Grecji i lepiej zrozumieć jej współczesne oblicze. To doświadczenie, które na długo pozostaje w pamięci i zachęca do głębszego poznania tego fascynującego kraju.
Pamiętajmy, że te miejsca to nie tylko atrakcje turystyczne, ale żywe symbole greckiej dumy narodowej i szacunku dla historii. Odwiedzając je, stajemy się świadkami wielowiekowej tradycji, łączącej przeszłość z teraźniejszością w sercu dynamicznej, nowoczesnej stolicy Grecji.